O filosofia a le vafealoai o se saienisi lea e manatu e le gata o sootaga a le lalolagi ma le lalolagi o loo siomia ai, ae faapea foi uiga faaalia o amio a tagata. E naʻo le sosaiete i lona tele o le telefetetness, o le filifilia o ituaiga tagata lautele e fesoasoani i galuega a tagata suʻesuʻe o le mafaufau i vaega eseese o gaoioiga.
O a "filosofia faaagafesootai"?
O filosofia a le vafealoai o se paranesi o le saienisi lea e taliina ai le fesili pe o le a le sosaiete, ma o le a le nofoaga ua faamatalaina i totonu o se tagata, o le a le mamanu e mafai ona maua, ma pe faapefea ona amata le sosaiete mai le tulaga o le faiga. O lenei saienisi sa foliga mai i le Ancient World, ae i taimi eseese na maua ai ni igoa:
- amio pulea;
- faaupuga faaupufai;
- filosofia o le talafaasolopito.
O le mea lea, mulimuli ane, i le avea ai o se saienitisi tutoatasi, ua naʻo le seneturi 19, na uluai faailoaina ai e le Farani o Auguste Cohn le faaupuga "filosofia faaagafesootai". Afai o sui o le sosaiete o se sootaga i le va o tagata i ia faʻaaliga e pei o tupe, gagana, setete ma aiga, o mataupu autu o loʻo faʻamautuina e lenei saienisi o:
- Fegalegaleaiga i le va o le sosaiete ma le tagata.
- Aafiaga a le tagata i le sosaiete.
Matafaioi o filosofia faaagafesootai
Faigalotu a le va fealoai e masani lava ona saili e faamalamalama ma malamalama i le ola faatasi o tagata, ia tuuina atu se ata atoatoa o le lalolagi, sosaiete ma uiga. O lenei saienisi e faʻaaoga pe a manaʻomia le sailia o se auala e alu ese ai mai le faʻalavelave, ma e manaʻomia ni manatu fou. Ua matauina e saienitisi faapea o le vafealoai i le filosofia e tumau pea le taua tele o le matafaioi, talu ai ua ia manatu i le fausiaina o le sosaiete - aiga, aufaatasi, uiga, ma tulaga faapolokiki, faaleagaga, mea faaletino, uiga o le atunuu atoa.
O le galuega faʻaagafesootai o filosofia ua fuafuaina i galuega e lima:
- Malamalama . Na ia suʻesuʻe pe faʻapefea ona fesoʻotaʻi faʻatasi ma le malamalama lautele ma le iai.
- Faʻamatalaga . Iloilo filifiliga mo le atiina ae o sosaiete.
- Faʻaaliga . Atiaʻe polokalame o le feteʻenaʻi ma feteʻenaʻiga i le lumanaʻi i sosaiete.
- Aoaoga . Tuʻuina autu mo le suʻesuʻeina o saienitisi ma tamaiti aoga.
- Fuafuaga . Atiae galuega faatino mo le suia o mea moni i totonu o le manuia o se vaega poʻo se malo.
Metotia faʻafesoʻotaʻi lautele
Faʻataʻitaʻiga i aso nei i filosofia faʻafesoʻotaʻi na fesoasoani i tagata suʻesuʻe ina ia fuafua e le gata i polokalame o le atinaʻeina o tulaga faʻapolokiki faʻalavelave, ae faʻamaonia foi ituaiga o tagata. O lenei faiga e aoga tele i tagata suʻesuʻe o le mafaufau ma tagata auiliiliga i galuega a le tagata lava ia ma le galulue faatasi ma tagata. O aso nei ua faʻavaeina auala faigofie:
- Maea le siakiina . O le tagata suesue o loʻo faʻaofiina i totonu o le vaega, o se tasi o tagata faigaluega poʻo tagata faʻataʻitaʻi o le gaioiga, e faia ai se ata i totonu. Toʻiti: e le mafai ona aʻafia le ala o le faagasologa.
- Suʻesuʻega lautele . O le suʻesuʻega o le mea faitino i ni tulaga faʻatulagaina faapitoa. Faʻaopoopo: e mafai ona e toe fai le tulaga i le tele o taimi mo le mama o le suʻega. Toʻiti: o se faʻalavelave tuusaʻo o faʻataʻitaʻiga ma auala sese. E aofia ai foi le faʻataʻitaʻiga o le tulaga pe a le maua le meafaitino pe na o le mea na tupu.
Soʻotaga faʻalautele o uiga faʻapitoa i filosofia
O aʻoaʻoga faʻamalositino ua mafai ai ona faʻamatalaina le tele o ituaiga agafesootai masani . Saienisi suʻesuʻeina ni tulaga se lua: luga o le mataupu faavae o agafesootai ma le mataupu faavae o le faalagolago o le tagata i le saolotoga. O le tulaga muamua e fai ma sui o ituaiga:
- O fuainumera . Tagata e tele gafeteted tomai, mo i latou e fiafia i ai le sosaiete - i le mea muamua.
- Intellectuals . O tagata o le fatuga saoloto e saili i taimi uma auala e faʻaleleia ai le lalolagi.
- Aesthetes . Sui o faatufugaga o loʻo malamalama lelei i itu uma o le mea moni.
- Humanists . Alofa, naunau e laveai le sosaiete mai faaaliga le lelei.
O le tulaga lona lua e mafaufau i filifiliga faapena:
- Faʻalagolago i manaoga o sosaiete , o se faʻataʻitaʻiga manino o le aoina mai o le 20 seneturi.
- Faalagolago i luga o tiute patino i aiga poo sosaiete.
- Taoloto tagata . Galuega e aunoa ma le amanaia o soʻo se tulafono ma faʻataʻitaʻiga.
Tagata faʻapitoa
O le tagata i filosofia faaagafesootai o loo mafaufau pea e ala i le faataitaiga o amioga, o se tasi oi latou o se tagata e aoina. O se uiga e le mafai ona i ai e aunoa ma se tuufaatasiga, e tatau ona i ai pea i le ogatotonu o mea na tutupu. E i ai a latou faʻamatalaga, o loʻo aoina tele tagata faʻapitoa e faʻapitoa i vaega faʻalapotopotoga, ona:
- latou mafai ona faʻalogo ma tusi faʻamaoni saʻo;
- mafai ona faʻatautaia se au mo soʻo se gaoioiga;
- latou mafai ona atiina ae ma faʻaaoga manatu fou;
- mafai ona tosoina isi, faʻavae sootaga i totonu o le kulupu i le lelei;
- e mafai ona faʻaosofia le tuufaatasiga, aemaise lava le uiga i talanoaga le mautonu.
Le tagata taitoatasi
O se tagata taitoatasi i se tuufaatasiga o se mea e masani ai, e mafai e se tagata ona galue i se vaega, ae i le taimi lava e tasi e tausia ai o ia lava. E masani lava o tagata e talenia, ae o tagata nofofua, e faalagolago i le tulaga o le vavae ese. O a latou gaioiga o le a aoga mo sosaiete pe afai:
- o le a nafa ma se galuega faapitoa i luma o le galuega, e aunoa ma le aofia ai o isi tagata;
- o le vavalalata mai i paʻaga o le a le mafai ona le amanaiaina manaoga o le aufaʻatasi;
Solidarist
O loʻo i ai se isi ituaiga o uiga patino, uiga lelei mo soo se sosaiete - o se solidarist. O le uiga o le solidarist i fesuiaiga i agafesootai o se ituaiga o faatusa i le va o le tagata e aoina ma le tagata taitoatasi. Ua taʻua foi i latou o philistines - o ituaiga e taumafai e ola i le ogatotonu talafeagai. Uiga faʻaalia o uiga faʻapitoa:
- aloaia le tulaga tutusa o tagata, ma le aia a le setete i le vafealoaloai o sosaiete;
- manaʻo e amiomama ma i le taimi e tasi - ola fiafia;
- taumafai mo le faasaoina o le tagata lava ia , e aunoa ma le lafoina mai o le faafitia e le tagata lava ia ina ia faamaeaina le le fiafia i faafitauli a isi.