I totonu o la tatou sosaiete, o le faafitauli o le pule i le ola e matua leaga lava. I le lalolagi, soo se lua sekone ua faia ai e se tasi se taumafaiga e pule i le ola, ma i le 20 sekone ua ausia ai e se tasi a latou sini mataʻutia. E tusa ma le 1,100,000 tausaga e mate saʻo ai ona latou te le toe mananao e ola ma tuu o latou lima i luga ia i latou lava. E ese lava, ae o le numera o tagata ua maliliu i le ola e sili atu nai lo le numera na fasiotia i taua. E ui i galuega uma i le puipuia o le ola, sei vagana o le faʻaitiitia o nei faʻaʻailoga e le fuafuaina.
Mafuaaga o le pule
E tusa ai ma faʻamaumauga aloaia a le lalolagi, o mafuaʻaga mo le pule i le ola e aofia ai le sili atu i le 800 mea eseese. O le tele o latou valaʻau, matou te maua ai faʻataʻitaʻiga nei:
- 41% - o le mafuaaga na le iloa;
- 19% - ua maliu le ola ona o le fefe i faasalaga;
- 18% - suicides o tagata mamaʻi mafaufau;
- 18% - tagata ua pule i le ola ile eleele;
- 6% - tagata na pule i le ola ona o ituaiga uma o tuinanau;
- 3% - tagata e le mafai ona ola i le leiloa o tupe poo meatotino;
- 1.4% o tagata ua fafagaina i le ola;
- 1,2% - tagata na aʻoaʻoina e uiga i gasegase tuga tino (AIDS, kanesa).
I le tele o tulaga, e le iloa e tagata latou le mafuaaga na latou filifili ai e tuua o latou ola, o le mafuaʻaga lea e le o faailoa mai ai le tele o mafuaaga.
E manaia foi e 80% o suicides o loʻo agai i luma i se tasi auala poʻo se isi e tuʻuina atu ai i isi le malamalama io latou faʻamoemoe, e ui lava i ni auala ufiufi. Ae o le 20% o tagata e tuua le ola faʻafuaseʻi. O le mea e malie ai, o le 80% o suicides na taumafai e pule i le ola.
Alofa ma le ola
E toʻatele e talitonu o faʻasolosolo faʻasalaga e le mavavaeeseina le fesootaʻi ma le le fiafia. Ae ui i lea, e le o le mea moni lenei. Mo le eseese o vaitausaga, o mafuaʻaga e eseese tele. Mo se faʻataʻitaʻiga, afai o tupulaga talavou ei lalo ifo o le 16 tausaga le alofa e le faʻaalia e sili atu i le afa o mafuaʻaga uma o le pule, o le mea lea mo tagata e sili atu ma le 25 lenei mafuaaga o se tasi lea o mea e sili ona leaga.
A o laʻitiiti, pe a mafaufau loloto tamaiti i le alofa, o le a avea mo i latou se mafuaaga talafeagai e le toe alu ai. Aemaise lava e faatatau lea i na tama ma tamaʻitaʻi o lo latou ola e pei o se tasi o auala e faʻamaonia ai se mea i matua, uo poʻo le sini o le alofa.
Mo nisi mafuaʻaga, ao laiti lava, o le lagona muamua o le tupulaga talavou ua na o le pau lea o le mea e mafai, ma e le gauai atu i le mea moni o le tele lava o tulaga o le alofa muamua e le manuia. E amata mai i lenei mea, o tupulaga talavou ma teineiti ua amata ona talitonu o le a latou faatalitali mo mafatiaga i le lumanaʻi, e ui lava o le mea moni, o le alofa muamua e vave lava ona galo: e masani lava ona faia i le taimi aʻoga, ma le tele o mea e tutupu mulimuli ane, e pei o aʻoaʻoga maualuluga ma sailiga galuega, mea ua tuanai.
O ai e mafai ona pule i le ola?
O le malosi o le pule i le ola e masani lava ona taua i latou o loʻo feagai ma suiga i le leiloloa o le tulaga masani o le vafealoaloai poʻo tulaga masani o le olaga, ma isi. O le maualuga o le pule o le ola i le tino na maua i vaega nei:
- tagata ofisa faatemokalasi;
- fitafita talavou;
- pueina faapagota;
- tagata penisione talu ai nei;
- fualaau faasaina;
- tagata le atoatoa;
- maʻi mafaufau;
- 'ava malosi (i le ala, ava malosi e tusa ma le tolu o suicides uma).
O le mea moni lava, o nei vaega o tagata e manatu o le a sili atu ona lelei i latou nai lo na tulaga o loʻo i ai nei. E le gata i lea, o le tulaga o se tagata e taua: faaipoipo ma faaipoipo e toetoe lava a le mafai ona pule i le ola, lea e le mafai ona taʻua e uiga ia i latou na sao mai le maliu o se paaga pe leai foi.
E le gata i lea, pe a tutusa le va o le aʻoga ma le maualuga o le pule, o le a faʻapea na oi latou sa suʻesuʻe i le iunivesite o le a le mafai ona pule i le ola. Ae oi latou o loʻo i ai naʻo se aʻoga maualuga e leʻi maeʻa, o loʻo i ai se faanaunauga tele i amioga faʻaleagaina.